Nowe PZP
komentarz żywy
Komentarz do art. 432 ustawy
- Ustawa podtrzymuje wymóg formy pisemnej dla umowy w sprawie udzielenia zamówienia oraz umowy ramowej, jaki obowiązywał pod rządami poprzedniego p.z.p. Sankcją za niezachowanie formy pisemnej jest nieważność umowy. Wynika ona z regulacji art. 73 §1 k.c., który ma zastosowanie do umowy o udzielenie zamówienia na podstawie przepisu art. 8 ustawy.
- Wymóg zachowania formy pisemnej dla zawarcia umowy o zamówienie publiczne pociąga za sobą także konieczność stosowania tej formy w przypadku uzupełnień i zmian tej umowy, jako, że kształtują one jej treść (art. 77 §1 k.c.).
- Zgodnie z k.c. do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli (art. 78 §1 k.c.). Natomiast do zawarcia umowy w formie pisemnej wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron (art. 78 §1 zd. drugie k.c.).
- W przypadku natomiast oświadczeń w przedmiocie rozwiązania umowy lub odstąpienia od umowy w sprawie zamówienia czy jej wypowiedzenia, żaden przepis prawa nie nakłada obowiązku stosowania formy pisemnej, a z przepisów k.c. wynika, że dla skuteczności rozwiązania, odstąpienia i wypowiedzenia umowy zawartej w formie pisemnej wystarczające jest zachowanie dla tych czynności formy dokumentowej (art. 77 §2 k.c. i art. 772 k.c.). W praktyce treść umowy w sprawie zamówienia publicznego decyduje o tym, że oświadczenia o jej rozwiązaniu, odstąpieniu czy wypowiedzeniu, dla swej skuteczności wymagają formy pisemnej, co znajduje umocowanie w przepisie art. 77 §2 k.c. in fine.
- W przypadku niektórych umów przepisy prawa cywilnego wymagają, dla ich skuteczności, zawarcia ich w szczególnej formie. Jeśli zatem umowa w sprawie zamówienia publicznego będzie zawierała oświadczenia woli, które podlega takiemu wymogowi, wymogi co do formy umowy zostają zaostrzone.
- Wymogi dotyczące poszczególnych form oświadczenia woli, które formułowane są przez przepisy prawa cywilnego, tradycyjnie ustaliły bowiem hierarchię: od zwykłej formy pisemnej, przez formy wymagające urzędowego poświadczenia daty oraz podpisu, do formy aktu notarialnego. Te szczególne formy czynności prawnej tradycyjnie zwane są jako forma pisemna kwalifikowana. Wszystkie te formy zasadzają się na formie pisemnej i każda kolejna konsumuje elementy swoiste dla formy ją poprzedzającej. Oznacza to, że na przykład forma aktu notarialnego jest formą nadrzędną w stosunku do zwykłej formy pisemną i może ją zastąpić (por. Z Radwański: Zarys części ogólnej prawa cywilnego, str. 177).
- Mimo postępującego procesu elektronizacji zamówień ustawa literalnie odwołuje się wyłącznie do tradycyjnego sposobu zawarcia umowy, co wymaga wydrukowania, często bardzo obszernego, dokumentu i opatrzenia go własnoręcznymi podpisami przez zamawiającego i wykonawcę.
- Postęp technologii, jaki dotyczy, m.in., elektronicznych środków wymiany informacji, wymusza jednak zmiany w obrocie prawnych, w tym także zmiany w zakresie form czynności prawnych. Od 8 września 2016 roku nowelizacja k.c. wprowadziła szeroką definicję dokumentu, która zrywa z tradycyjnym rozumieniem tego pojęcia jako informacji utrwalonej wyłącznie w postaci pisma opatrzonego własnoręcznym podpisem. W efekcie k.c. zmienia dotychczasową klasyfikację form oświadczenia woli i wyróżnia trzy rodzaje formy oświadczenia woli: formę dokumentową, formę pisemną oraz formę elektroniczną, pozostawiając bez zmian dotychczasową kategorię form pisemnych kwalifikowanych.
- Wprawdzie w praktyce zamówień publicznych prezentowano stanowisko, że wymóg dochowania formy elektronicznej, z uwagi na odmienność formalną, jest nadrzędny wobec zwykłej formy pisemnej. Jednak przepisy k.c. jednoznacznie rozstrzygają, że oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Taka regulacja potwierdza zgodność prawa krajowego z przepisami rozporządzenia nr 910/2014 w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym, które nakazuje zrównanie w prawie krajowym, co do skuteczności prawnej, posługiwania się formą elektroniczną i pisemną.
- W efekcie na podstawie art. 781 §2 k.c., zgodnie z którym oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej, formę elektroniczną czynności prawnej należy postrzegać jako tożsamą ze znaną systemowi prawa cywilnego formą pisemną, przy czym ta pierwsza – elektroniczna – może być wykorzystana w obrocie przy zaistnieniu odpowiednich przesłanek technicznych. To z kolei otwiera furtkę dla zamawiających i wykonawców dla zastosowania formy elektronicznej przy zawarciu umowy w sprawie zamówienia.
- Art. 8 ustawy stanowi, że przepisy Kodeksu cywilnego mają zastosowanie, m.in., do umowy w sprawie zamówienia publicznego, o ile przepisy ustawy nie stanowią inaczej. Ustawa nie uchyla w stosunku do umowy w sprawie zamówienia publicznego równoważności formy pisemnej i elektronicznej wprowadzonej w art. 781 §2 k.c. Czy treść art. 432 ogranicza formę zawarcia umowy wyłącznie do pisemnej? Uwzględniając przepisy rozporządzenia nr 910/2014 wymagające, aby prawo krajowe zrównało pod względem skutków prawnych kwalifikowany podpis elektroniczny i podpis własnoręczny, należy uznać, że forma elektroniczna zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego jest dopuszczalna.