Nowe PZP
komentarz żywy
Komentarz do art. 274 ustawy
- Podmiotowe środki dowodowe nie są obowiązkowo wymagane od wykonawcy w postępowaniach o wartości mniejszej niż progi unijne. Zgodnie z art. 273 o konieczności ich przedstawienia decyduje zamawiający, zaś zgodnie z art. 281 ust. 2 pkt 3 oraz 282 ust. 2 pkt 1 informację o takim wymogu zamieszcza odpowiednio w SWZ (w trybie podstawowym w wariantach z art. 275 pkt 1 i 2) lub w opisie potrzeb i wymagań (w trybie podstawowym w wariancie z art. 275 pkt 3).
- Przepis stanowi, że zamawiający wzywa do złożenia podmiotowych środków dowodowych, jeżeli wymagał ich złożenia w ogłoszeniu o zamówieniu lub dokumentach zamówienia. Dokumenty zamówienia są zdefiniowanym ustawowo pojęciem (art. 7 pkt 3), które swoim zakresem obejmują między innymi opis potrzeb i wymagań oraz SWZ.
- Jeżeli podmiotowe środki dowodowe są wymagane, to składa je tylko wykonawca, którego oferta została najwyżej oceniona (podobnie jak zgodnie z art. 126 ma to miejsce w przypadku postępowań o wartości równej lub wyższej od progów unijnych). Oczywiście składa je wyłącznie wtedy, gdy zamawiający wymagał ich złożenia.
- Termin, w jakim wykonawca ma złożyć wymagane podmiotowe środki dowodowe, jest każdorazowo określany przez zamawiającego. Nie może jednak być krótszy niż 5 dni. Wypada wspomnieć, że w postępowaniach prowadzonych w trybach uregulowanych w dziale II ustawy termin ten wynosi minimalnie 10 dni.
- Wydaje się, że pięciodniowy termin na przedłożenie podmiotowych środków dowodowych jest zbyt krótki. I chociaż decyzja ustawodawcy o określeniu go na tak krótkim minimalnym poziomie jest naturalną konsekwencją skrócenia wszystkich terminów w toku postępowania w trybie podstawowym w stosunku do terminów właściwych dla postępowań powyżej progów unijnych, to praktyka stosowania przepisu art. 274 ust. 1 powinna skłaniać zamawiających do wyznaczania terminu dłuższego niż termin minimalny. Należy bowiem wskazać, że zasada, że podmiotowe środki dowodowe są składane wyłącznie przez wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona, wynika z założenia, że wykonawca w postępowaniach o zamówienie publiczne na etapie składania oferty nie musi gromadzić podmiotowych środków dowodowych, ponieważ nie wie, czy w ogóle będzie musiał je składać. Zależy to od oceny przyznanej jego ofercie. Rozwiązanie takie upraszcza postępowanie oraz obniża koszty uczestnictwa. Dokumenty składane przez wykonawcę muszą być aktualne na dzień składania, wobec czego choć mogą być wystawione wcześniej, powinny potwierdzać niezmienność okoliczności dokumentowanych w dacie wezwania w stosunku do informacji przedstawionych w dacie składania ofert. W świetle tego założenia trzeba powiedzieć, że zasadniczo wykonawca powinien mieć prawo rozpocząć gromadzenie podmiotowych środków dowodowych dopiero po otrzymaniu wezwania zgodnie z art. 271 ust. 1. Realizację tego uprawnienia może jednak skutecznie uniemożliwiać narzucenie wykonawcy minimalnego pięciodniowego terminu na złożenie wymaganych zaświadczeń. Pozyskanie niektórych dokumentów (w szczególności zaświadczeń podatkowych) zajmuje bowiem więcej czasu. Wykonawcom zagranicznym często trudno jest dochować nawet dziesięciodniowego minimalnego terminu określonego w art. 126 ust. 1.
- Zamawiający nie wzywa wykonawcy, którego oferta została oceniona najwyżej, do złożenia podmiotowych środków dowodowych, nawet jeśli ich wymagał, jeżeli jest już w posiadaniu lub ma dostęp do tych podmiotowych środków dowodowych. Jeśli są one dostępne z ogólnie dostępnych źródeł, albo też były składane w niedawnym innym postępowaniu, wymaganie ich od wykonawcy byłoby nadmiernym formalizmem i niepotrzebnym obciążeniem.
- Niezależnie jednak wypada podkreślić, że sformułowanie art. 273 ust. 1 należy odczytywać jako zachętę ustawodawcy skierowaną do zamawiających, aby rezygnowali z wymagania podmiotowych środków dowodowych i częściej polegali na oświadczeniu wstępnym (oświadczenie, o którym mowa w art. 125 ust. 1).
- Zamawiający ma prawo żądać podmiotowych środków dowodowych (aktualnych na dzień ich złożenia) również w innych sytuacjach, niż wynika to z art. 274 ust. 1. Przepisy art. 274 ust. 2 i 3 są odpowiednikami art. 26 ust. 2f oraz 26 ust. 3 poprzedniego p.z.p. Analogiczne uregulowania są zawarte również w postępowaniach o wartości równej lub wyższej od progów unijnych, w art. 126 ust. 2 i 3.
- Tak więc zamawiający, który w dokumentach zamówienia określił, że wymaga złożenia podmiotowych środków dowodowych, może zażądać ich przedłożenia nie tylko od wykonawcy, która oferta została najwyżej oceniona, ale może na każdym etapie postępowania wezwać do ich złożenia wszystkich wykonawców. Jego wezwanie może zaś dotyczyć wszystkich lub niektórych wymaganych w danym postępowaniu podmiotowych środków dowodowych. Powodem skierowania wezwania jest zapewnienie odpowiedniego przebiegu postępowania.
- Przepis art. 274 ust. 2 stanowi „jeżeli jest to niezbędne”, wobec czego nadmiarowe wymaganie podmiotowych środków dowodowych powinno być wyjątkiem od zasady. Ustawodawca wskazuje, że w szczególności ich żądanie może być uzasadnione na etapie składania ofert podlegających negocjacjom lub niezwłocznie po ich złożeniu. Weryfikacja wykonawców pod kątem spełniania wszystkich lub niektórych warunków udziału, a w szczególności braku podstaw wykluczenia, może zapewnić odpowiedni przebieg postępowania rozumiany jako zapewnienie, że w negocjacjach ofert nie uczestniczą wykonawcy, których oferty podlegają odrzuceniu. Ich wyeliminowanie z postępowania przed terminem składania ofert ostatecznych jest celowe i pożądane z uwagi na zasadę uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców.
- Zamawiający ma również prawo żądać uaktualnienia podmiotowych środków dowodowych, jakie zostały mu złożone, jeżeli te, które posiada, nie są już aktualne. Przepis posługuje się sformułowaniem „uzasadnione podstawy”, wobec czego należy go intepretować jako sytuację zdezaktualizowania się nie samych środków (w rozumieniu okresów ważności przedkładanych dokumentów), ale okoliczności, które te środki potwierdzają. Jeżeli zamawiający ma uzasadnione podstawy do uznania, że zmieniła się którakolwiek z okoliczności, o jakich mowa w podmiotowych środkach dowodowych, to może to przypuszczenie zweryfikować, żądając aktualnego środka dowodowego. Nie powinien jednak wymagać jego złożenia wyłącznie z powodu długiego upływu czasu od momentu, w którym złożono mu wymagany środek.
- Należy również podkreślić, że chociaż ustawodawca w art. 274 ust. 2 i 3 zawiera wskazówki co do okoliczności, w których zamawiający może zasadnie rozważyć zażądanie podmiotowych środków dowodowych w sytuacjach innych niż określone w art. 274 ust. 1 (od wykonawcy, którego ofertę oceniono najwyżej), to sformułowania „jeżeli jest to niezbędne” oraz „uzasadnione podstawy do uznania” należy traktować wyłącznie jako wskazówkę dla zamawiającego. Zamawiający nie musi uzasadniać swojej decyzji o zażądaniu podmiotowych środków dowodowych w trybie art. 274 ust. 2 i 3, a wykonawca nie może kwestionować zasadności tak otrzymanego wezwania.