Nowe PZP
komentarz żywy
Komentarz do art. 594 ustawy
- Prokuratoria Generalna RP została powołana do ochrony interesów prawnych Skarbu Państwa, a także innych podmiotów prawnych, w których Skarb Państwa uczestniczy. Do jej zadań należy m.in. zastępstwo procesowe Skarbu Państwa, innych niż Skarb Państwa państwowych osób prawnych oraz osób prawnych od nich zależnych w sporach cywilnych.
- Ustawa o Prokuratorii Generalnej RP przewiduje także, że jej Prezes tworzy Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej RP, który może rozstrzygać spory między innymi niż Skarb Państwa państwowymi osobami prawnymi, osobami prawnymi z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych (art. 26 ust. 1 ustawy o Prokuratorii Generalnej). Sformułowanie tego przepisu sugeruje, że stroną postępowania przed Sądem Polubownym mogą być tylko podmioty z udziałem kapitału państwowego. Kwestę tę dostrzegł także ustawodawca, który poszerzył kompetencje Sądu Polubownego w zakresie mediacji i innego polubownego rozwiązywania sporów na podstawie art. 15 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019.1309). Dokona też w tym zakresie kolejnej zmiany na podstawie art. 77 ustawy wprowadzającej p.z.p., który wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2021 r. Kwestie te są przedmiotem szerszego komentarza w uwagach do art. 591.
- Prezes Prokuratorii określa w drodze zarządzenia Regulamin Sądu Polubownego, w którym ustalone są zasady organizacji tej instytucji oraz sposób prowadzenia postępowań arbitrażowych, mediacji i koncyliacji. Również sam regulamin stanowi, że Sąd Polubowny jest właściwy do rozpoznawania sporów w sprawach między innymi niż Skarb Państwa państwowymi osobami prawnymi, osobami prawnymi z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych. Wyłączenie z tego katalogu Skarbu Państwa wydawało się o tyle zrozumiałe, że wynagrodzenie arbitrów, mediatorów i koncyliatorów działających przy Sądzie Polubownym jest im wypłacane na podstawie umowy właśnie ze Skarbem Państwa. Regulamin Sądu Polubownego z 20 września 2019 r. poszerza jego kompetencje o prowadzenie mediacji i innego polubownego rozwiązywania sporu w przypadku spraw, w których jedną ze stron jest Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, państwowa osoba prawna, osoba prawna z udziałem Skarbu Państwa lub państwowej osoby prawnej, lub spółka kapitałowa z udziałem tych podmiotów. Jest to wynik dostosowania Regulaminu do zmiany w art. 26 ustawy o Prokuratorii Generalnej wprowadzonej na mocy art. 15 ustawy z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy o Krajowym Zasobie Nieruchomości oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2019.1309).
- Ustawa w kwestiach w niej nieuregulowanych odwołuje się do części pierwszej księgi pierwszej tytułu VI działu II rozdziału 1 oddziału 1 k.p.c.: mediacja, pomijając część piątą k.p.c dotyczącą postępowań arbitrażowych (tam nazywanych wprost polubownymi). Dowodzi to wyłączenia spoza komentowanej regulacji arbitrażu, który niewątpliwie jest rodzajem polubownego rozwiązania sporu. Jest to przedmiotem uwag do art. 591. Ustawa nie wyłącza przy tym możliwości zawierania przez strony zamówienia publicznego zapisu na sąd polubowny w umowie o udzielenie zamówienia publicznego, o czym świadczy poszerzenie na mocy art. 77 ustawy wprowadzającej p.z.p. zakresu postępowań arbitrażowych prowadzonych przez Sąd Polubowny przy Prokuratorii Generalnej o sprawy z udziałem Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego, jak również sprawy, gdzie jedną ze stron jest podmiot niekwalifikowany, na przykład wykonawca.
- Stosownie do ogólnie przyjętego w orzecznictwie i w doktrynie pojmowania zasad „odpowiedniego” stosowania przepisów, niektóre z nich znajdują zastosowanie wprost, bez żadnych modyfikacji i zabiegów adaptacyjnych, inne tylko pośrednio, a więc z uwzględnieniem konstrukcji, istoty i odrębności postępowania, w którym znajdują zastosowanie, a jeszcze inne w ogóle nie będą mogły być wykorzystane. „Odpowiednie” stosowanie przepisu oznacza w szczególności niezbędną adaptację (i ewentualnie zmianę niektórych elementów) normy do zasadniczych celów i form danego postępowania, jak również pełne uwzględnienie charakteru i celu danego postępowania oraz wynikających stąd różnic w stosunku do uregulowań, które mają być zastosowane (zob. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 15 września 1995 r., III CZP 110/95, OSNC1995, z. 12, poz. 177, za postanowieniem SN z 19 kwietnia 2012 r., IV CZ 153/11).
- Nowelizacja z 2017 roku do ustawy o finansach publicznych wprowadziła wyraźne upoważnienie do zawierania ugód przez jednostki sektora finansów publicznych. Znajduje się ono w art. 54a ustawy o finansach publicznych, który brzmi:
- Jednostka sektora finansów publicznych może zawrzeć ugodę w sprawie spornej należności cywilnoprawnej w przypadku dokonania oceny, że skutki ugody są dla tej jednostki lub odpowiednio Skarbu Państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego korzystniejsze niż prawdopodobny wynik postępowania sądowego albo arbitrażowego.
- Ocena skutków ugody nastąpi, w formie pisemnej, z uwzględnieniem okoliczności sprawy, w szczególności zasadności spornych żądań, możliwości ich zaspokojenia i przewidywanego czasu trwania oraz kosztów postępowania sądowego albo arbitrażowego.
- Jednocześnie znowelizowano przepisy ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, potwierdzając wprost, że dokonywanie dyspozycji środkami publicznymi w wykonaniu ugody zawartej zgodnie z prawem nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Oceniając, czy korzystniejsze jest zawarcie ugody, podmiot publiczny nie jest ograniczony do kryteriów czysto finansowych i może brać pod uwagę szeroko rozumiane „skutki ugody dla tej jednostki” albo dla jej budżetu (art. 54a ust. 1), co potwierdza otwarty charakter katalogu „okoliczności sprawy”, które podmiot bierze pod uwagę, oceniając skutki ugody. Ustawodawca wprawdzie wprost wskazał na okoliczności dotyczące przewidywanego przebiegu i rezultatów ewentualnego procesu, ale jednocześnie zaznaczył, że są to tylko przykłady (art. 54a ust. 2).