Nowe PZP
komentarz żywy
Komentarz do art. 596 ustawy
- Przepis otwierający dział ustawy dotyczący kontroli udzielania zamówień w pierwszej kolejności definiuje samo pojęcie kontroli, odnosząc je do kryterium legalności – zgodności udzielania zamówień z przepisami ustawy. Kontrola jest jednocześnie pojęciem z zakresu teorii prawa administracyjnego, rozumianym wieloznacznie, jednakże większość definicji mówi o ustalaniu istniejącego stanu rzeczy oraz dokonywaniu porównań stanu istniejącego ze stanem pożądanym, czyli takim, jaki uznany został za powinny, a w razie zauważenia rozłączności obu tych stanów – formułowaniu ocen, uwag i wniosków, mających na celu usunięcie stwierdzonych braków czy niedostatków lub zapobieżenie ich powstaniu w przyszłości (R. Hauser, M. Masternak-Kubiak, [w:] R. Hauser, Z. Niewiadomski, A. Wróbel (red.), System Prawa Administracyjnego. Tom 2. Konstytucyjne podstawy funkcjonowania administracji publicznej, w Nb 5, s. 385; szerzej o kontroli por. tamże 383-389). Uwzględniając jednakże pewne instrumenty, które ustawa oddaje do dyspozycji organów kontrolujących, od strony teoretycznej kontrola w ujęciu działu XI zbliża się w istocie do działań nadzorczych, zatem nie tylko stwierdzających naruszenia, ale i wcielających w życie rozwiązania naprawcze (takie jak administracyjna kara pieniężna lub wnioskowanie o unieważnienie umowy, o czym w komentarzu do art. 611).
- Ustęp 2 omawianego przepisu wskazuje podmioty uprawnione do przeprowadzania kontroli, przede wszystkim Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Jako organ wyspecjalizowany w zagadnieniach dotyczących zamówień publicznych to Prezes Urzędu jest organem pierwszoplanowym w tym zakresie i większość kompetencji przewidzianych p.z.p. jest przynależna właśnie jemu. Ustawodawca – inaczej niż w art. 161 poprzedniego p.z.p. – przewidział obecnie wprost w ustawie uprawnienie innych podmiotów do prowadzenia kontroli w tym zakresie.
- Zawarte w ust. 2 odesłanie do art. 6 ustawy o kontroli w administracji rządowej jest odesłaniem szerokim. Przepis ten, poza wyraźnie wymienionym w treści art. 596 ust. 2 p.z.p. Prezesem Rady Ministrów – odnosi się bowiem do ministrów, kierowników urzędów centralnych, przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, wojewodów, a także organów administracji rządowej zespolonej i niezespolonej, zatem obejmuje całokształt organów kontrolnych w stosunku do administracji rządowej.
- W stosunku do administracji samorządowej kontrolę sprawują właściwe regionalne izby obrachunkowe, których działalność reguluje ustawa z dnia 7 października 1992 roku o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jednolity z 2019 roku, Dz.U. poz. 2137 ze zm.). Odesłania do kontroli RIO w aspektach finansowych zawierają ustawy samorządowe, m.in. art. 62 ustawy o samorządzie gminnym. Katalog podmiotów kontrolowanych przez RIO zawiera z kolei art. 1 ust. 2 ustawy o RIO, zgodnie z którym izby dokonują kontroli zamówień publicznych:
- jednostek samorządu terytorialnego,
- związków metropolitalnych,
- związków międzygminnych,
- stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,
- związków powiatów,
- związków powiatowo-gminnych,
- stowarzyszeń powiatów,
- samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym samorządowych osób prawnych,
- innych podmiotów, w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
- Istotną zasadę wprowadza ust. 3 komentowanego artykułu. Rozstrzyga on bowiem – na zasadzie lex specialis derogat legi generali – pierwszeństwo stosowania przepisów o kontroli w zamówieniach publicznych w przypadku ich sprzeczności z regulacją zawartą poza ustawą. Rozwiązanie to z całą pewnością jest w ustawie przydatne, pozwala bowiem uniknąć sytuacji, w której organ kontrolujący musiałby rozstrzygać konflikty norm zawartych w różnych aktach w sposób przez siebie wybrany, narażając się tym samym na zarzut stosowania przepisów niewłaściwych.
- Z dniem 4 czerwca 2022 r. na podstawie art. 128 ustawy z 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027 (Dz.U. 2022.1079), wskutek usunięcia ze składu Komitetu do spraw Kontroli w Zamówieniach Publicznych osoby wyznaczonej przez instytucję audytową w rozumieniu przepisów dotyczących realizacji programów w zakresie polityki spójności, w art. 596 ust. 2 pkt 4 ustawy w miejsce instytucji audytowej, do katalogu organów kontroli zaliczono instytucję zarządzającą w rozumieniu przepisów dotyczących realizacji programów w zakresie polityki spójności oraz programów realizowanych z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz funduszy wspierających sektory morski lub rybacki.