Nowe PZP
komentarz żywy
Komentarz do art. 124 ustawy
- Podmiotowe środki dowodowe służą potwierdzeniu braku podstaw wykluczenia albo potwierdzeniu spełniania warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji przez wykonawcę (definicja z art. 7 pkt 17). Z ich zakresu wyłączono oświadczenie, o którym mowa w art. 125 ust. 1, a więc oświadczenie składane na formularzu jednolitego europejskiego dokumentu zamówienia (tzw. JEDZ). Oświadczenie to tymczasowo zastępuje wymagane przez zamawiającego w danym postępowaniu podmiotowe środki dowodowe, jednak samo w sobie takim środkiem nie jest.
- Zgodnie z treścią art. 128 ust. 6 oraz art. 70 wydane zostały dwa rozporządzenia wykonawcze, ważne z perspektywy podmiotowych środków dowodowych:
- rozporządzenie Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z 23.12.2020 r. w sprawie podmiotowych środków dowodowych oraz innych dokumentów lub oświadczeń, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy (Dz.U. z 2020 r. poz. 2415) oraz
- rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 30.12.2020 r. w sprawie sposobu sporządzania i przekazywania informacji oraz wymagań technicznych dla dokumentów elektronicznych oraz środków komunikacji elektronicznej w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursie (Dz.U. z 2020 r. poz. 2452).
- W ramach konkretnych postępowań o udzielenie zamówienia, w zależności od trybu ich udzielenia, zamawiający jest zobowiązany wskazać znajdujące zastosowanie podstawy wykluczenia oraz ewentualnie ustanowione warunki udziału w postępowaniu lub kryteria selekcji, w odpowiednich dokumentach, tj. SWZ, zaproszeniu do negocjacji czy opisie potrzeb i wymagań. Żądanie złożenia przez wykonawców podmiotowych środków dowodowych jest wtórne w tym znaczeniu, że stanowi następstwo (adekwatne) skutecznego określenia podstaw wykluczenia, warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji (nie odwrotnie).
- Zgodnie z komentowanym przepisem w zakresie potwierdzenia braku podstaw wykluczenia zamawiający musi żądać podmiotowych środków dowodowych, choć niekoniecznie w pełnym zakresie środków dopuszczonych rozporządzeniem wykonawczym. Podstawy wykluczenia wykonawcy dzielą się bowiem na te obligatoryjne (art. 108 ust. 1 i 2) oraz fakultatywne (art. 109). Użycie tych drugich, a więc nieobligatoryjnych podstaw wykluczenia, zależy od woli zamawiającego, który decyduje o ich zastosowaniu w konkretnym postępowaniu.
- Zamawiający żąda (obowiązkowo) od wykonawców podmiotowych środków dowodowych w (i) zakresie obligatoryjnych przesłanek wykluczenia oraz, zgodnie z zasadą proporcjonalności, w (ii) zakresie tych fakultatywnych podstaw wykluczenia, które wskazał w dokumentach zamówienia, wobec czego znajdują zastosowanie tylko w tym konkretnym postępowaniu.
- Jeśli chodzi o drugi ustęp komentowanego przepisu, to żądanie podmiotowych środków dowodowych służących potwierdzeniu spełniania (a) warunków udziału w postępowaniu lub (b) kryteriów selekcji nigdy nie jest obowiązkowe. To m.in. następstwo regulacji p.z.p, według których zamawiający nie jest zobowiązany do określenia jakichkolwiek warunków udziału w postępowaniu czy kryteriów selekcji.
- W praktyce postawione warunki udziału w postępowaniu powinny zmierzać do oceny zdolności konkretnych wykonawców do należytego wykonania zamówienia, ale zawsze w sposób proporcjonalny do skonkretyzowanego przedmiotu zamówienia. Zgodnie z art. 112 obejmują one zwykle potwierdzenie zdolności do występowania w obrocie gospodarczym, uprawnień do prowadzenia określonego rodzaju działalności, sytuacji ekonomicznej lub finansowej albo zdolności technicznej lub zawodowej. Jeśli zamawiający dojdzie do przekonania, że takich warunków stawiać nie musi, to ma do tego prawo.
- Tak samo, biorąc pod uwagę cel stosowania kryteriów selekcji w wieloetapowym postępowaniu o udzielenie zamówienia, również kryteria selekcji mogą, ale nie muszą być określane. Zgodnie z p.z.p. (art. 148 i 159) celem tym jest ograniczenie liczby wykonawców zapraszanych do składania ofert. Przykładowo można sobie wyobrazić, że już same warunki udziału w postępowaniu będą wystarczającą formą rzeczywistej prekwalifikacji wykonawców, a dalej idące ograniczenie w postaci kryteriów selekcji mogłoby doprowadzić do nadmiarowego ograniczenia konkurencji, co nie leży w interesie zamawiającego.
- Efektem tego jest m.in. to, że zamawiający ma swobodę również w określaniu tego, czy będzie w ogóle żądał składania podmiotowych środków dowodowych w zakresie warunków udziału w postępowaniu czy kryteriów selekcji. Określając warunki udziału w postępowaniu czy kryteria selekcji, może wg własnej decyzji oprzeć się na oświadczeniu własnym wykonawcy, lub – stosownie do wskazywanej już zasady proporcjonalności – może żądać przedstawienia adekwatnych podmiotowych środków dowodowych. Zamawiający ma też prawo żądać jedynie niektórych środków dowodowych w zakresie postawionych warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji. Ważne jest, by nie były one nadmiarowe (niedobrane) w stosunku do stawianych warunków udziału w postępowaniu lub kryteriów selekcji.